افزایش مشاغل غیررسمی علت اصلی کاهش نرخ بیکاری در آمار جمهوری اسلامی است
بر اساس گزارش اخیر مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در بهار ۱۴۰۴ به ۷.۳ درصد کاهش یافت. این آمار با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شده و برخی کارشناسان اقتصادی نسبت به صحت این آمار و روش‌های محاسباتی آن ابراز تردید کرده‌اند.
خبرگزاری ایلنا شنبه ۱۸ مرداد در گزارشی با عنوان «مردم گرفتار نان؛ کاهش نرخ بیکاری امیدوارکننده نیست» نوشت انتشار آمار نرخ بیکاری بهار ۱۴۰۴ و مقایسه آن با دوره مشابه سال گذشته از سوی مرکز آمار، باعث شگفتی برخی صاحب‌نظران شده است.
ایلنا افزود: «نرخ مشارکت اقتصادی نیز در این مدت کاهش نیافته و به میزان بسیار اندکی افزایش نیز داشته است؛ لذا به نظر نمی‌رسد که این کاهش نرخ بیکاری از طریق کاهش نرخ مشارکت اقتصادی محقق شده باشد.»
ابهامات مطرح‌شده، صحت آمارهای اشتغال مرکز آمار را با پرسش‌هایی جدی مواجه کرده است.
افزایش مشاغل «موقت و سیاه»
زهرا کریمی، کارشناس اقتصاد اشتغال و عضو هیات علمی دانشگاه مازندران، در مصاحبه با ایلنا با اشاره به مشکلات اقتصادی، قطعی برق و گاز، جنگ و بحران‌های مختلف در کشور گفت ممکن است این آمارها تنها افزایش کمّی مشاغل غیررسمی و مشاغل با کیفیت پایین را منعکس کند.
کریمی افزود این مشاغل از نظر اقتصادی و اجتماعی ارزش افزوده کمتری دارند و بیشتر به مشاغل موقت و سیاه تبدیل شده‌اند.
به گفته او، افزایش اشتغال در واقع می‌تواند به معنای افزایش «اشتغال نامولد» باشد که هیچ تاثیری بر بهبود شرایط اقتصادی و تولید ندارد.
از سوی دیگر، برخی آمارهای منتشر شده از افزایش مشارکت اقتصادی مردان به‌ویژه در بخش‌های غیررسمی حکایت دارند، در حالی که میزان مشارکت زنان کاهش یافته است.
کریمی با تحلیل این روند هشدار داد در شرایطی که اقتصاد کشور با بحران‌های متعدد مواجه است، تکیه بر چنین آمارهایی می‌تواند تصویری نادرست از وضعیت واقعی اشتغال در ایران به نمایش بگذارد.
در این شرایط و با توجه به وضعیت فعلی بازار کار در ایران، به نظر می‌رسد کاهش نرخ بیکاری به‌صورت واقعی با بهبود شرایط اشتغال مرتبط نبوده و بیشتر به افزایش مشاغل غیررسمی و کم‌کیفیت وابسته است.
در شرایطی که بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و زیرساختی همچنان به قوت خود باقی است، تکیه بر آمارهای اشتغال بدون توجه به کیفیت این مشاغل نمی‌تواند تصویر دقیقی از وضعیت واقعی بازار کار به نمایش بگذارد.
پیش از این در ۲۶ تیرماه، احمد علوی، استاد دانشگاه و اقتصاددان، در مصاحبه با ایران‌اینترنشنال، گفته بود پس از تحریم‌ها، اکنون آتش‌بس شکننده نیز بر اقتصاد ایران سایه افکنده و باید منتظر افزایش نرخ ارز و بیکاری بود.